خوارج یعنى (شورشیان) این لغت از ریشه «خروج» بمعنى (بیرون شدن) و (قیام کردن) و (سرکشى و طغیان) است. این طایفه را از آن جهت خوارج گفتهاند که از فرمان امام على (ع) تمرد کردند و علیه آن حضرت شوریدند. چون شورش و تمرد خود را بر یک عقیده مذهبى مبتنى کردند. مکتبى را تشکیل دادند که بعدها خود این عقاید موضوعیت پیدا کرد اگر چه خوارج هیچوقت موفق نشدند حکومتى تشکیل دهند اما موفق شدند فقه و ادبى را براى خود بوجود آوردند و نیز براساس مبانى شرات و حروریه و... یاد شده است. شرات در لغت بمعنى فروشندگان است و از این جهت به خوارج شرات گفتهاند که اینها بر این باور بودند که جانشان را براى پاداش اخروى فدا مىنمودند و آنها را از آیات زیر گرفتهاند:
1- «و من الناس من یشرى نفسه ابتغاء مرضات الله». [1]
از مردم کسانى هستند که نفس خود را به جهت خشنودى خداوند مىفروشند .
2- «ان الله اشترى من المؤمنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنة یقاتلون فى سبیل الله فیقتلون و یقتلون وعداً علیه حقا...». [2]
همانا خداوند از مؤمنان نفسها و اموال ایشان را بخرید و بجاى آن بهشت را داد تا در راه خدا بکشند و خود نیز کشته شوند.
و نیز به خوارج از آن جهت «حروریه» گفتهاند که پس از جنگ صفین به قریه «حروراء» نزدیک کوفه رفتند.
فلما نهضت بالامر نکثت طائفة و مرقت اخرى و قسط آخرون. [3]
آنگاه برخاستم و امامت را بر عهده گرفتم طایفهاى پیمان شکستند! وعدهاى از دین بدر رفتند! و عدهاى دیگر ستم کردند .
این سه جریان انحرافى در مقابل حکومت عدل امام (ع) ایستاند و در سه جبهه با آن حضرت ستیز و پیکار نمودند:
1- ناکثین، (پیمان شکنان خائن) در جبهه (جمل).
2- قاسطین، (ستمگران مزور)، در جبهه صفین).
3- مارقین، (از دین بدر شدگان متحجر)، در جبهه (نهروان).
خوارج پس از اصحاب جمل و طایفه قاسطین در زمان حکومت امام على (ع) علیه آن حضرت شورش کردند امام على (ع) به خوارج، «مارقین» اطلاق فرمود.
زیرا «مارق» از «مرق» به معنى پرتاب شدن است. تیرى که بسرعت از کمان رها مىشود و به هدف نمىخورد این طایفه چون بسبب انحرافات اعتقادى و اشتباهات در تشخیص و ارزیابى مسائل سیاسى و اجتماعى، از جامعه اسلامى و از حوزه اسلام به بیرون پرتاب شدند! و در مقابل امام على (ع) که اسلام مجسم بود موضعگیرى خصمانه نمودند؛ به این دلیل امام (ع) اینها را «مارقین» به معنى «از دین بدرشدگان»، «بى دینان»، نامیدند. و در مورد آنها فرمودند:
یمرقون من الدین کما یمرق السهم من الرمیة.
چون تیرى که از کمان بیرون مىپرد از دین بیرون مىروند.
این نامگذارى را امام على (ع) از پیامبر گرامى (ص) اخذ نمودهاند، آنجا که پیامبر (ص) فرمودند:
ستقاتل من بعدى الناکثین و القاسطین و المارقین.
بزودى پیمان شکنان و ستمگران و از دین بدر شدگان (مارقین) با تو (على «ع») خواهند جنگید.
خارجیگرى جریانى است در تاریخ اسلام که به سبب خصلت افراطى و تندروى، از رهبرى پیشى مىگیرد و به جلو مىتازد. و خود را در حرکتهاى دینى، انقلابى، پیشتاز و پیشگام مىداند. و این است که بدون امام و رهبرى از «صراط مستقیم» خارج مىشود.
